| |
Ngoài
anh em và người thân trong gia đình, có lẽ Khánh Ly là người
gắn bó với Trịnh Công Sơn nhất, thì Khánh Ly có lẽ
là người nhớ thương ông vô hạn vì chị đã coi Trịnh
Công Sơn như một nửa đời sống của mình sau gần 40 năm gắn
liền với những tác phẩm của người nghệ sĩ tài hoa.
Sang Montreal trong dịp gia đình nhạc sĩ Trịnh Công Sơn làm lễ
cầu siêu cho người nhạc sĩ quá cố vào ngày 8 tháng Tư
năm 2001, Khánh Ly đã dành cho người viết một cuộc nói
chuyện đặc biệt, trong đó chị đã tỏ bầy tâm sự của
mình bằng tất cả sự xúc động sau cái chết của Trịnh
Công Sơn…Cuộc nói chuyện được diễn ra trên lầu nhà
hàng La Famille Vietnamienne, góc đường St André và Duluth, do vợ
chồng em gái nhạc sĩ Trịnh Công Sơn – bà Trịnh Vĩnh Tâm
và ông Hoàng Tá Thích – khai thác từ nhiều năm qua, vào lúc
7 giờ 30 tối ngày 8 tháng Tư năm 2001. Phòng khách trên lầu
nơi gia đình em gái Trịnh Công Sơn cư ngụ đã từng diễn
ra những buổi họp mặt thân mật và ấm cúng giữa gia đình
và bạn bè của Trịnh Công Sơn trong dịp ông sang Montreal thăm
các em và các cháu vào năm 1992. Một mình với Khánh Ly nơi có
trưng bày một tác phẩm hội họa của Trịnh Công Sơn trong
một bầu không khí ảm đạm, người viết đã được nghe
những tâm sự của chị liên quan đến Trịnh Công Sơn, vốn
là người mà chị coi là “gắn bó như một định mệnh”.
Dưới đây là những đoạn trích nguyên văn từ những câu
trả lời của Khánh Ly trong buổi nói chuyện đặc biệt này,
xen lẫn với những tiếng sụt sùi, nghẹn ngào trên một
khuôn mặt đượm nét u buồn…
Trường Kỳ: Chị là một trong số những người ở hải ngoại
biết được tin nhạc sĩ Trịnh Công Sơn qua đời sớm nhất.
Cảm giác của chị khi nghe được tin ấy ra sao?
Khánh Ly: Tôi không biết là trong trường hợp những người
khác, cảm giác của họ khi nhận được tin một người thân
vừa đi xa như thế nào. Nhưng mà lúc đó thì tôi hoàn toàn
tôi như một người bị đông đá! Đầu óc tôi hoàn toàn trống
rỗng và tôi ngồi sững người trên ghế cho đến khi tôi
nghe tiếng chồng tôi khóc! Lúc đó tôi mới tỉnh lại, tôi
nói với nhà tôi là “Anh Sơn đi rồi!”.
Trường Kỳ : Sau đó?
Khánh Ly: Sau đó, tôi được nói chuyện với anh Thích, em rể của
anh Sơn…ở thành phố này, tôi muốn xác nhận tin đó là đúng
hay chỉ là tin đồn. Tôi được xác nhận là điều đó đúng
và chính anh Thích lúc đó cũng gần như là rơi vào một
tình trạng như tôi. Có lẽ tôi là người đầu tiên liên lạc
với anh Thích.
Trường Kỳ: Tôi được bạn
bè bên California cho biết chị đã phải vào bệnh viện cấp
cứu sau khi nghe tin này…
Khánh Ly: Tôi có ngã từ trên ghế xuống…Tôi cảm thấy tôi thở
không được nữa. Đó là ngày hôm sau, sau khi tôi liên lạc
về Sài Gòn. Nhà tôi có đưa tôi đi cấp cứu và tôi nằm
đến chiều thì tôi đòi về. Vì tôi muốn ở nhà để chờ
tin Sài Gòn. Thực sự mà nói, cho tới bây giờ là một tuần
lễ đã qua tôi vẫn thấy dường như điều đó không phải
là sự thật, tôi không nghĩ rằng đó là sự thật.
Trường Kỳ: Nhưng đúng
là anh Sơn đã ra đi…
Khánh Ly: Có lẽ là tôi phải mất một thời gian nữa, lâu lắm
tôi mới có thể tin rằng, sự ra đi của anh Sơn là chuyện
có thật. Những nỗi vui đến với tôi nhanh và tôi mau quên.
Nhưng cái mất mát, cái đau buồn đến với tôi, thường thâm
nhập vào tôi rất là chậm và càng ngày tôi càng nhận thức
được nỗi đau, nỗi khổ của mình là sự thật. Nó không
phải là giấc mơ nữa! Còn đến giờ phút này tôi vẫn như
là người sống ở trong một cơn mơ, giống như là sự lập
lại của một ngày vào tháng Tư năm 75. Đó là ngày 29 tháng
Tư năm 75 khi tôi rời Sài Gòn. Phải đến 15 năm sau khi rời
xa Việt Nam tôi mới nhận thức được, tôi mới chịu nhìn
nhận rằng là tôi đã thực sự ở xa Việt Nam.
Trường Kỳ: Trường hợp
của anh Sơn đối với chị cũng như vậy?
Khánh Ly:Tôi nghĩ là ông Trịnh Công Sơn đi xa, đi đâu đó một
vài giờ đồng hồ, một vài ngày như ông thường đi ra quán
nghệ sĩ mỗi buổi sáng để gặp các bạn bè của ông. Dẫu
rằng ông chỉ ra đó, ông ngồi uống một ly trà rồi ông
đi bộ về. Bây giờ tôi vẫn còn cái cảm giác đó là một
lát nữa đây có thể là ông sẽ trở về . Tại vì ở
thành phố này là nơi mà năm 92 tôi được gặp ông. Cũng
trong căn phòng này, chúng tôi đã quây quần với các em của
ông, các cháu của ông, các bạn của ông. Chúng tôi đã ngồi
đây rất hạnh phúc trong một khoảng thời gian mấy tháng trời.
Và cũng có lúc ông đi ra ngoài quán cà phê ngồi để nhìn
những người khách lạ đi qua lại. Bây giờ tôi cũng nghĩ rằng
không có mặt ông ở đây chắc là ông đang còn ở một
quán cà phê nào đó và ông sẽ trở về kịp bữa cơm tối
nay.
Trường Kỳ: Chị đã gặp
anh Sơn lần nào sau năm 75?
Khánh Ly: Lần đầu tiên tôi gặp ông Trịnh Công Sơn sau năm 75 là
năm 88 tại Paris. Rồi đến năm 92 thì tại Canada, tại đây.
Đến năm 97 tôi về với phái đoàn Nhật Bổn và năm ngoái,
tháng Năm, tôi cũng về với phái đoàn Nhật để hát cho một
cuốn phim nói về một người ký giả Nhật đã chết ở Việt
Nam. Và khi tìm được xác của anh thì trong túi của anh vẫn
còn một cuốn cassette nhạc của ông Trịnh Công Sơn do tôi
hát. Trong suốt thời gian đó, sau những giờ làm việc với
phái đoàn của Nhật, của hãng phim Nhật tôi dành hết thì
giờ để được nói chuyện với ông Trịnh Công Sơn, được
ngồi với ông và một số bạn bè như Lan Ngọc, như Hồng Vân,
như anh Nguyễn Ánh 9, anh Nguyễn Ngọc Thạch, thoáng gặp Cẩm
Vân một lần. Và Hồng Vân Lan Ngọc là những người bạn,
những người em cũ; anh Nguyễn Ánh 9 thì lại là người quá
thân, một nhạc sĩ mà tôi rất là quí mến. Đồng thời tôi
cũng được gặp Bảo Phúc. Bảo Phúc tập nhạc cho tôi tại
nhà của anh Sơn. Và anh Sơn đã chỉ cho tôi hát bài “Đồng
Dao 2000” và bài “Tiến Thoái Lưỡng Nan”
Trường Kỳ: Như vậy vào tháng Năm
năm ngoái là lần cuối chị gặp anh Sơn?
Khánh Ly: Dạ! Đó là lần cuối. Thật ra sau Tết tôi nghe tin anh Sơn
nhập viện, tôi có dự định về thăm anh. Nhưng rồi chính
tôi cũng lại không được khỏe cho nên tôi hoãn lại. Và đến
khi tôi nghe anh Thích và chị Tâm từ Việt Nam về cho biết
là tình hình sức khỏe anh Sơn đã khá tôi cũng mừng. Tôi cũng
mừng và nghĩ rằng có thể là tôi thu xếp để từ giờ đến
cuối năm về thăm anh. Nhưng không ngờ là chỉ có mấy ngày
sau thì tôi được tin anh đã nhập viện và bị
“coma”.
Trường Kỳ: Được biết
ở Việt Nam có tin cho là chị sẽ về dự lễ an táng anh Sơn?
Khánh Ly: Tôi biết, có nhiều người e-mail cho tôi và ở bên Úc cũng
liên lạc cho tôi biết về tin đồn này. Nhưng tôi nghĩ là
tôi về thì cũng chẳng còn được nhìn thấy anh. Mà nhiều
khi sự có mặt của tôi cũng trở thành thừa thi và cũng…chẳng
có ích lợi gì cho ai! ” Cho nên ngày hôm nay tôi có mặt
ở đây cùng với những người cháu của ông Trịnh Công Sơn
và ông Hoàng Tá Thích là em rể của ông Trịnh Công Sơn để
làm lễ cầu siêu cho ông Sơn thì cũng là một sự gặp gỡ,
chia xẻ trong gia đình. Tôi nghĩ là về Việt Nam hay qua đây
thì cũng giống nhau thôi!
Trường Kỳ: Nhưng thật sự trong thâm
tâm chị có muốn về Việt Nam ngay sau khi nghe tin anh Sơn qua
đời?
Khánh Ly: Tôi rất muốn! Tôi rất muốn! Nhưng tôi suy nghĩ kỹ thì
tôi thấy là tôi không nên về!.
Trường Kỳ: Tại sao chị cho là chị không nên về, chị nghĩ sao
khi nói câu đó?
Khánh Ly: Bởi vì như tôi đã trình bầy là tôi không được thấy
mặt ông nữa… và… tôi cũng chẳng muốn cho ai thấy mặt
tôi ở Việt Nam trong những giờ phút đó!
Trường Kỳ: Khi nói chuyện với chị sáng nay tại lễ cầu siêu cho
anh Sơn, tôi có nghe chị nói giữa chị và anh Sơn có một sự
liên hệ lạ lùng. Sự liên hệ chị cho là lạ lùng đó như
thế nào?
Trường Kỳ: À! cái sự liên hệ giữa ông Trịnh Công Sơn với tôi đã
kéo dài một thời gian quá lâu. Một sự gắn bó như một định
mệnh. ông Trịnh Công Sơn có thể có những giây phút không
nhớ đến tôi. Nhưng riêng tôi thì lúc nào tôi cũng nhớ đến
ông. Bởi vì như tôi đã nói, ông là một nửa đời sống của
tôi. Và ngay bây giờ khi tôi nói những lời này, thực sự
tôi muốn thưa cùng tất cả là tôi không biết tôi còn hát
nổi nữa hay không. Có thể tôi sẽ từ giã… bây giờ điều
tôi mơ ước nhất là nếu tôi có thể tan biến đi ra khỏi
cuộc đời này hoặc là tôi sẽ không thức dậy sau một đêm,
sau một giấc ngủ thì có lẽ điều đó tốt cho tôi hơn!”
Trường Kỳ: Như chị đã nói, Trịnh Công Sơn là nửa đời sống của
chị, thì đó là một sự liên hệ về mặt tình cảm hay văn
nghệ thuần túy hoặc là một sự liên hệ nào khác?
Khánh Ly: Ông Trịnh Công Sơn và tôi có một mối liên hệ cao hơn,
đẹp đẽ hơn, thánh thiện hơn là những tình cảm đời
thường. Và vì tôi được gần ông Trịnh Công Sơn nhiều và
tôi được ông cắt nghĩa rõ ràng những tác phẩm, nhạc phẩm
của ông. Tôi thấy rõ, hiểu rõ được con người của ông
cũng như tác phẩm của ông. Cho nên cảm nhận của tôi là mối
liên hệ tình cảm đó phải vượt lên trên tất cả những
tình cảm của đời thường. Bởi vì ở ông Trịnh Công Sơn,
điều vĩ đại nhất, vĩ đại hơn cả những tác phẩm của
ông là nhân cách, nhân phẩm của ông. ông là người nhạc
sĩ duy nhất đã sống trong đời sống này có một tấm lòng
không có thù hận. Và phải hiểu những tác phẩm của ông
thì mới có thể nói và yêu thương ông nếu không hiểu những
tác phẩm của ông thì tt cả những điều nói về ông có thể
là sai, là không đúng sự thật! Trong lúc này thì thật ra
tôi cũng xin phép là tôi không dám nói nhiều, nhưng tôi hy vọng
trong cuốn sách tôi sẽ in trước khi tôi từ giã. Tôi sẽ
xin được kể lại rất là thật thà, tất cả mọi chuyện
từ khởi đầu cho tới kết thúc, quan hệ tình cảm giữa
ông Trịnh Công Sơn và tôi. Còn bây giờ tôi xin phép cho tôi
được giữ riêng một số những kỷ niệm rất riêng tư giữa
chúng tôi.
Trường Kỳ: Khi nào sách sẽ phát hành và tựa đề là gì?
Khánh Ly: Tôi dự định in cuốn sách đó trong năm 2000 vừa qua,
nhưng tôi cũng chưa đủ phương tiện và tôi cũng cảm thấy
có nhiều điều còn thiếu sót cho nên có lẽ là năm tới tôi
hy vọng sẽ hoàn tất được cuốn sách đó. Và tôi đã lựa
cho cuốn sách đó một cái tựa cách đây trên 10 năm là
“Đằng Sau Những Nụ Cười”.
Trường Kỳ: Chị vừa nhắc đến câu “trước khi tôi từ giã “.
Chị muốn nói lên điều gì qua câu đó?
Khánh Ly: Thưa anh, thực sự ngay bây giờ khi tôi ngồi đây với
anh, tôi không nghĩ là tôi có cất nổi tiếng hát nữa hay
không. Và tôi cũng không biết là tôi còn sống tới ngày
nào, tôi cũng không biết là tôi sẽ đi lúc nào nữa! Thành
ra tất cả những cái gì mà tôi đã viết nếu còn dang dở
thì cũng đành chịu thôi. Và nhà tôi sẽ là người cho in cuốn
sách đó với những điều dở dang. Cứ coi giống như là một
câu chuyện nửa đường đứt gánh vậy thôi. Cũng như một
đời người vậy! Tôi không thể nói chắc được bất cứ
chuyện gì trong giây phút này.
Trường Kỳ: Là người hiểu rõ những tác phẩm của Trịnh Công Sơn,
như chị nói, và chị cũng là người đã trình
bầy rất nhiều nhạc phẩm của anh Sơn. Đối với chị, chị
yêu thích những nhạc phẩm nào nhất?
Khánh Ly: Có nhiều người yêu những bản tình ca của ông Trịnh
Công Sơn. Riêng tôi thì tôi thấy…tôi lại yêu những Ca
Khúc Da Vàng hơn bởi vì nó lớn hơn tình ca. Tình ca ai viết
cũng được, mỗi người viết theo cái cảm xúc của trái
tim mình. Và trong những bản tình ca của ông Trịnh Công Sơn,
ai cũng nhìn thấy mình ở trong đó, nhất là tôi! Luôn luôn
tôi nhìn thấy tôi ở trong tất cả những bản tình ca của
ông. Riêng Ca Khúc Da Vàng, tôi còn nhìn thấy cả một quê hương,
cả những mơ ước, cả những đớn đau, thân phận của một
dân tộc, mơ ước của cả một dân tộc về một nền hòa
bình, về một sự thống nhất, một đất nước sau một cuộc
nội chiến quá đau thương . Và đó là cái điều mà cả
tôi, và tôi nghĩ rằng rất nhiều người, đều mơ ước
được sống, được ở lại Việt Nam trong sự thống nhất
một đất nước Việt Nam với tự do, với hạnh phúc thực
sự “
Trường Kỳ: Anh Sơn đã sáng tác những nhạc phẩm nào dành riêng
cho chị?
Khánh Ly: Tôi nghĩ là cũng có… tôi nghĩ là cũng có! Anh Sơn cũng
có nói với tôi… nói với tôi ở đây cùng với tất cả
các anh em ở đây, đặc biệt nhất là bài “Rơi Lệ Ru
Người” anh viết sau năm 75 khi anh nghĩ là tôi đã chết
trên biển Đông, và anh đã viết bài đó cho tôi. Rồi mãi
đến năm 90,91 anh mới tìm lại được bài hát đó và anh đã
tập cho tôi khi anh qua đây năm 92. Còn những bài khác thì bằng
cách này và cách khác, chúng tôi có những cách nói với nhau
mà không ai biết được, đó là cái cách nói mà không thành
tiếng và chỉ nói bằng mắt mà thôi!”
Trường Kỳ: Còn riêng về con người của Trịnh Công Sơn, chị có
những nhận xét gì?
Khánh Ly: ông Trịnh Công Sơn là người nhạc sĩ duy nhất chỉ sống
cho người mà không sống cho mình. Cái ông quan tâm đến là
gia đình, là bạn bè, là anh em. Và trên hết là dân tộc,
là quê hương. Có nghĩa ông là người Việt Nam và ông yêu
quê hương, yêu tổ quốc. Cho nên tôi đã nói ông ở lại Việt
Nam là điều đúng. Và ông đã ở lại Việt Nam, ông đã sống
những tháng ngày ở Việt Nam sau năm 75 bằng cả một tấm lòng,
một tấm lòng, một trái tim không nặng nề cho dẫu là có
những đau đớn ông phải trải qua, có những nỗi oan ông phải
gánh chịu. Và chính những điều đó ông Trịnh Công Sơn, hình
ảnh của ông lại càng trở nên vĩ đại hơn, lớn lao hơn
trong trái tim của tôi, trong sự suy nghĩ của tôi.
Trường Kỳ: Có thể
đây là một chi tiết nhiều người đã biết, tuy nhiên trong
dịp này xin chị nhắc lại về trường hợp chị gặp anh
Sơn?
Khánh Ly: Cũng là tình cờ thôi! Tôi là người may mắn được gặp
ông Trịnh Công Sơn năm 64 và đến năm 67 thì tôi bắt đầu
được hát cùng với ông. ông là hình, tôi là bóng. Và tôi
đã được sống cùng với tên tuổi của ông từ 67, nếu phải
kể thì phải từ 64 cho tới bây giờ.
Trường Kỳ: Và từ đó,
nhờ anh Sơn chị mới có được thành công, mới tạo được
tên tuổi?
Khánh Ly: Từ ông Sơn cũng như tôi đ thưa nhiều lần là nhờ ông,
mọi người mới biết đến tôi và tôi mới được sự
thương yêu của mọi người, tôi mói thành nhân và mới
thành danh. Do đó chẳng bao giờ tôi quên được lời ông dặn
tôi là phải ráng sống với một tấm lòng, sống với mọi
người bằng sự tử tế và hãy làm những điều gì tốt đẹp
nhất cho Việt Nam, có nghĩa là cho quê hương của chúng
tôi.”
Trường Kỳ: Và chị đã luôn thực hành lời dặn này?
Khánh Ly: Dĩ nhiên là tôi làm, tôi cố gắng trong khả năng. Dĩ nhiên
là trong đời sống của một người tôi khó có thể nào
nói rằng mình là một người toàn hảo, không bao giờ làm một
điều gì lầm lỗi. Nhưng kể từ ngày ra đời cho đến bây
giờ, rồi từ lúc được biết ông Trịnh Công Sơn tôi chưa
bao giờ tôi phạm phải một cái lầm lỗi nào. Tôi chưa bao
giờ làm cho ai phải đau đớn mà tôi cũng chưa bao giờ phụ
lòng tin của ông Trịnh Công Sơn là sống với mọi người bằng
sự tử tế, bằng một tấm lòng mà ông Sơn đã dậy tôi. Từ
những ngày tôi còn trẻ cho tới bây giờ, tôi nghĩ là tôi
không làm cho ông Trịnh Công Sơn thất vọng, cũng như là
ông Trịnh Công Sơn không hề phụ lại lòng yêu thương của
những người đã thương yêu ông Sơn trong suốt mấy chục
năm qua.
Trường Kỳ: Mọi người cho là nếu không có Trịnh Công Sơn sẽ không
có Khánh Ly. Chị có cho nhận xét này là đúng?
Khánh Ly: Tôi luôn luôn nói rằng nếu không có ông Trịnh Công Sơn
thì sẽ không có tôi. Có thể tôi vẫn chỉ là một cái
bóng mờ nào đó hoặc là tôi sẽ có một cái đường đi nó
chật hẹp hơn. Do đó…tôi luôn luôn nghĩ rằng tôi may mắn
đã có được sự giúp đõ, sự an ủi, dạy bảo, nâng đỡ
của ông Trịnh Công Sơn. Và tôi không bao giờ tôi quên cái
ơn nghĩa này.
Trường Kỳ: Qua sự thành công của chị, có thể nói chị là một
người may mắn?
Khánh Ly : Tôi một người có rất nhiều may mắn, nhưng đồng thời
cũng là một người có rất nhiều bất hạnh. Được may mắn
nhiều và cũng đón nhận được nhiều bất hạnh. Tôi chịu
nhiều cái tang trong đời sống, nhiếu cái tang mà không bao
giờ tôi quên. Và mỗi người đi thì để lại trong tim tôi
một vết thương. Bây giờ trong trái tim của tôi chỉ còn một
chỗ rất là nhỏ nhoi là còn nguyên vẹn. Và cái mảnh tim
nguyên vẹn đó còn lại, tôi muốn xin để ghi nhớ ân tình
của tất cả mọi khán thính giả ở khắp nơi đã yêu thương
tôi, của các con tôi và của chồng tôi. Bởi vì một người
giống như tôi khó có thể nào mà chịu đựng được quá
nhiều bất hạnh như vậy trong cuộc sống. Những bất hạnh
mà những may mắn không đền bù nổi. Tôi tin là sẽ có người
khi nghe tâm sự này của tôi sẽ hiểu những điều mà tôi
nói là thật.
Những điều tôi nói đúng theo lời ông Trịnh Công Sơn dậy
là sự tử tế với mọi người. Thì hôm nay những điều tôi
nói đều là sự thật, những sự tử tế tôi muốn gửi đến
mọi người. Nếu tôi có đi xa thì cũng xin như một lời
chia tay. Tôi cũng xin một giọt nước mắt của những người
đã vì ông TCS mà yêu thương tôi.
(Nguồn : Văn Học / www.suutap.com)
|